Przedsięwzięcia budowlane – zwłaszcza duże i złożone realizacje – zwykle wiążą się ze znacznymi nakładami finansowymi, które ponoszą zarówno inwestor czy generalny wykonawca, jak i drobniejsi podwykonawcy. Niestety wcześniej w praktyce często zdarzało się, że wykonawcy nieterminowo lub w ogóle nie wywiązywali się ze swoich zobowiązań względem podwykonawców. W przypadku mniejszych przedsiębiorstw budowlanych proceder ten stanowił naprawdę ogromny problem, gdyż najczęściej miały one słabszą pozycję gospodarczą w porównaniu z inwestorem czy wykonawcą. Pojawiła się zatem pilna potrzeba prawnych uregulowań chroniących interesy podwykonawców, którzy dochodzą zapłaty należnego im wynagrodzenia.
Czym jest odpowiedzialność solidarna i jakie jej rodzaje możemy wyróżnić? Co dokładnie oznacza solidarna odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy i jaka jest jej podstawa prawna? W jakiej sytuacji można się powołać na odpowiedzialność solidarną i na czym polega zgłoszenie podwykonawcy? Jaki jest zakres odpowiedzialności inwestora?
Czym jest odpowiedzialność solidarna
Ogólnie rzecz biorąc, odpowiedzialność solidarną można zdefiniować jako formę wspólnej odpowiedzialności co najmniej dwóch podmiotów, gdzie każdy z dłużników odpowiada za spłacenie całości świadczenia, a spłacenie długu przez jedną ze stron zwalnia drugą z odpowiedzialności za zobowiązanie. Wyróżnić można dwa rodzaje solidarności: dłużników (bierną) oraz wierzycieli (czynną).
Solidarność dłużników (bierna)
Kwestię odpowiedzialności solidarnej dłużników reguluje art. 366 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. 2023 poz. 1610), który w §1 głosi, iż kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Dodatkowo §2 precyzuje, że dłużnicy pozostają solidarni aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela. Służy to umocnieniu pozycji wierzyciela i ułatwieniu realizacji jego praw.
Solidarność wierzycieli (czynna)
Kolejny zapis Kodeksu cywilnego – art. 367 – reguluje zagadnienie odpowiedzialności solidarnej wierzycieli. Według jego brzmienia kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich. W razie jednak wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk. Unormowanie to jest korzystne zarówno dla wierzyciela, jak i dla dłużnika, mogącego wybrać dowolnego wierzyciela, wobec którego spełni świadczenie.
Solidarna odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy
W przypadku inwestycji budowlanej, która oznacza ogromne zaangażowanie finansowe, wiąże się z wysokimi kosztami i wysokim ryzykiem, odpowiedzialność solidarna często stanowi o być lub nie być podwykonawców.
Przeczytaj również: Jak zoptymalizować koszty budowy inwestycji.
Oznacza, że podwykonawca może dochodzić całości lub części zapłaty należnego mu wynagrodzenia za pracę nie tylko od generalnego wykonawcy, lecz także od inwestora. To sytuacja dość wyjątkowa, gdyż stronami umowy są wykonawca i podwykonawca, a nie inwestor, który podpisuje zazwyczaj odrębną umowę z wykonawcą. Mimo to inwestor jest odpowiedzialny za rozliczenie z podwykonawcą tak długo, aż nie zostanie on w pełni zaspokojony. Obowiązek ten spoczywa na nim nawet wówczas, gdy inwestor zapłacił już generalnemu wykonawcy – co w praktyce oznacza, że inwestor może zostać zmuszony zapłacić dwa razy za te same prace. Dopiero w kolejnym kroku może dochodzić roszczeń regresowych od wykonawcy lub dokonać potrącenia uiszczonej kwoty z wymagalnym wynagrodzeniem wykonawcy.
Podstawa prawna
Zagadnienie solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych porusza znowelizowany art. 6471 Kodeksu cywilnego. Stanowi on, że inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót. Odpowiedzialność solidarna inwestora jest ograniczona jedynie do zapłaty kwoty należności głównej, nie obejmuje zaś innych należnych podwykonawcom kwot, takich jak np. odsetki za opóźnienie wykonawcy czy zwrot kaucji zabezpieczającej. Inwestor odpowiada solidarnie także za zapłatę wynagrodzenia w przypadku kwot czasowo zatrzymanych, np. tytułem zabezpieczenia należytego wykonania robót.
Warunki powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora
Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego, aby można było mówić o solidarnej odpowiedzialności inwestora wobec podwykonawcy, muszą zostać spełnione trzy przesłanki:
- wykonawca lub podwykonawca zgłosi inwestorowi w formie pisemnej szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót;
- inwestor w terminie 30 dni od dnia doręczenia mu zgłoszenia nie złoży podwykonawcy i wykonawcy w formie pisemnej sprzeciwu wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę;
- inwestor i wykonawca określili w pisemnej umowie szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę (wówczas zgłoszenie nie jest wymagane).
Zgłoszenie podwykonawcy
W tym miejscu warto raz jeszcze dobitnie podkreślić, że odpowiedzialność solidarna inwestora wobec podwykonawców wymaga zgłoszenia jeszcze przed przystąpieniem do prac, czyli nie obejmuje czynności, które zostały wykonane wcześniej. Zgłoszenie, o którym mowa, musi zawierać szczegółowy zakres robót i umożliwiać jednoznaczną identyfikację wskazanego podwykonawcy. Może go dokonać nie tylko wykonawca, lecz także podwykonawca. Znaczący jednak jest wymóg zachowania formy pisemnej każdego zgłoszenia. W przypadku jej niezachowania będzie ono nieważne.
Jedyny wyjątek od obowiązku dokonania zgłoszenia, jaki przewidział ustawodawca, to sytuacja, gdy inwestor lub wykonawca określili w łączącej ich pisemnej umowie szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę.
Zakres odpowiedzialności solidarnej inwestora
Branża budowlana stoi ostatnio przed wieloma wyzwaniami, co oznacza również potrzebę uregulowań kwestii prawnych chroniących wszystkich interesariuszy procesu budowlanego.
Przeczytaj również: Wyzwania i prognozy dla branży budowlanej w 2023 roku.
W ramach solidarnej odpowiedzialności inwestor ponosi odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, ale wyłącznie do wysokości wynagrodzenia, jakie inwestor jest zobowiązany zapłacić na rzecz generalnego wykonawcy. Jeśli wartość zobowiązania przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy od inwestora, to podwykonawca będzie musiał pozostałej części wynagrodzenia dochodzić od wykonawcy. Co więcej, inwestor nie odpowiada za odsetki naliczone wykonawcy lub kary umowne, których podwykonawca może żądać tylko od wykonawcy.
Chcesz prawidłowo realizować budowę już za pierwszym razem: zmniejszyć liczbę prac poprawkowych i zawsze realizować projekty w terminie i w budżecie? Wypróbuj przez 30 dni PlanRadar bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów. Przekonaj się, jak można uprościć pracę dzięki szablonom oraz płynnie współpracować z całym zespołem w ramach jednej platformy. Skontaktuj się z nami w przypadku dowolnych pytań na temat oferowanego rozwiązania.
