Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz wykorzystywana do jej weryfikacji lista kontrolna bhp to tematy niezwykle istotne – nie tylko w odniesieniu do bhp w branży budowlanej, lecz także zawodów związanych z wszystkimi innymi sektorami gospodarki. Według wstępnych danych GUS od stycznia do września 2022 roku zgłoszono 42604 osoby poszkodowane w wypadkach przy pracy, co stanowi o 2,3% mniej niż w analogicznym okresie 2021 roku[1]. To oczywiście dobre informacje, ale rzeczywistości wciąż daleko do ideału.
Czym jest kontrola bhp? Jak często i przez kogo powinna być przeprowadzana? Co zawiera lista kontrolna bhp i jakie są zalety jej cyfrowej wersji?
Czym jest kontrola bhp
Kontrola, przeprowadzana zwykle w oparciu o wzór listy kontrolnej bhp, to po prostu sprawdzenie i bezstronna ocena, czy stan faktyczny jest zgodny z obowiązującymi przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Jej ważny element stanowi też sformułowanie wniosków naprawczych, które powinny zostać uwzględnione przez pracodawcę. Kontrole bhp można podzielić według kryterium czasowego na:
- wstępne – realizowane w przedsiębiorstwie po raz pierwszy i mające na celu głównie zapobieganie przyszłym nieprawidłowościom;
- bieżące – okresowe, na podstawie listy kontrolnej bhp, polegające na badaniu bezpieczeństwa i higieny pracy w trakcie jej świadczenia;
- następcze – obejmujące badanie stanu faktycznego i dokumentów odzwierciedlających czynności już wykonane.
Kontrole okresowe mogą też być cykliczne (wykonywane według ustalonego harmonogramu lub zgodnie z aktualnymi potrzebami zakładu – według listy kontrolnej bhp) albo inicjowane (przez służbę bhp albo na polecenie pracodawcy). Dodatkowo, przyjmując za kryterium zakres audytu, da się wyróżnić kontrole bhp: kompleksowe, problemowe i wycinkowe.
Zakres kontroli bhp
W ramach inspekcji, której odzwierciedleniem są zapisy list kontrolnych bhp, znajdują się zagadnienia takie jak:
- przestrzeganie przepisów i zasad bhp na konkretnych stanowiskach – ze szczególnym uwzględnieniem tych, na których zatrudniane są kobiety w ciąży, kobiety karmiące, niepełnosprawni, młodociani czy osoby wykonujące pracę zmianową;
- stan techniczny maszyn i urządzeń – zwłaszcza zabezpieczenia pracowników obsługujących sprzęt (zgodnie ze szczegółową specyfikacją wzoru listy kontrolnej bhp);
- stan techniczny pomieszczeń zakładu pracy – w szczególności urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych oraz oświetlenia;
- ocena zabezpieczenia pracowników przed szkodliwym/niebezpiecznym działaniem materiałów i procesów technologicznych;
- zaopatrzenie pracowników w odzież i obuwie robocze.
Oczywiście są to tylko bardzo ogólne, przykładowe aspekty audytu i odpowiadającej mu listy kontrolnej bhp.
Kto i jak często przeprowadza kontrole bhp
Każdy pracodawca ma obowiązek zapewnić zatrudnionym przez siebie osobom odpowiednie warunki ergonomii i bezpieczeństwa pracy. Zgodnie z zapisami Kodeksu pracy[2] oraz Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 roku[3] jest on zobligowany do utworzenia służby bhp, która w jego imieniu będzie wypełniać prawne powinności, w tym między innymi przeprowadzanie kontroli warunków pracy i opracowywanie listy kontrolnej bhp. W obowiązującym ustawodawstwie nie znajdziemy żadnych szczegółowych wytycznych na temat częstotliwości inspekcji, składu zespołu kontrolującego czy zakresu kontroli. Wszelkie ustalenia zależą tu zatem od decyzji osoby lub osób kontrolujących, specyfiki danego zakładu pracy, oczekiwań pracodawcy lub innych okoliczności.
Służba bhp
To komórka organizacyjna – tworząca między innymi listę kontrolną bhp – która powinna zostać powołana w każdym przedsiębiorstwie, bez względu na liczbę zatrudnionych w nim pracowników. W przypadku firm zatrudniających do 10 pracowników oraz zatrudniających do 50 pracowników, dla których ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zadania tej służby, w tym przygotowanie wzoru listy kontrolnej bhp, może realizować sam pracodawca, o ile ukończył odpowiednie szkolenie. Jeśli przedsiębiorstwo liczy od 50 do 100 pracowników, zadania służby bhp można powierzyć pracownikowi zajmującemu się innymi pracami. W zakładach zatrudniających powyżej 100 osób pracodawca ma obowiązek utworzyć komórkę bhp, czyli przyjąć do pracy na etat lub część etatu pracownika spełniającego wymagania służby. Gdy mamy do czynienia z największymi przedsiębiorstwami, należy pamiętać, że na każde 600 zatrudnionych pracowników powinien przypadać jeden pełnoetatowy pracownik służby bhp.
Służba bhp nie tylko prowadzi kontrole bhp na terenie zakładu pracy, sporządza listę kontrolną bhp, informuje pracodawcę o wynikach kontroli i stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, lecz także przekazuje wnioski dotyczące wymagań bhp dla procesów produkcyjnych, doradza w zakresie stosowania przepisów i realizuje szereg innych obowiązków.
Czym jest lista kontrolna bhp
Lista kontrolna bhp to podstawowe narzędzie wspomagające ocenę narażenia na poszczególnych stanowiskach pracy. Jej zadaniem jest dostarczenie niezbędnych informacji oraz umożliwienie analizy i kontroli warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w jak najprostszy sposób. Lista kontrolna bhp ukierunkowana jest na badanie warunków pracy, identyfikację czynników szkodliwych i uciążliwych oraz skuteczną prewencję, w tym np. dbałość o bhp w budownictwie.
Co zawiera wzór listy kontrolnej bhp
W unormowaniach prawnych mających związek z zagadnieniami bhp nie wskazano wzoru ani sposobu przeprowadzania kontroli. Zakres audytu ustala pracodawca lub pracownik służby bhp. Lista kontrolna bhp dotycząca narażenia na stanowiskach pracy zawiera zestaw pytań, które obejmują między innymi kwestie: identyfikacji szkodliwych czynników biologicznych, organizacji profilaktyki i stosowania środków ochrony indywidualnej. Listy te mają charakter otwarty, ponieważ zawsze powinny być dostosowane do konkretnej sytuacji.
Przykładowe części listy kontrolnej bhp – wzór:
- Określenie obszaru pracy
- Opis zadań realizowanych w przedsiębiorstwie
- Liczba i kwalifikacje zatrudnionych osób
- Czy zatrudnione są kobiety?
- Czy zatrudnieni są młodociani pracownicy?
- Szkodliwe czynniki biologiczne
- Jakie szkodliwe czynniki biologiczne mogą występować na stanowisku pracy?
- Informacje o przebiegu prac i wykonywanych czynnościach zawodowych
- Klasyfikacja czynności
- Czy wykonywane są czynności zamierzone?
- Czy wykonywane są wyłącznie czynności niezamierzone?
- Stosowane działania ochronne
- Stopień hermetyczności i środki hermetyczności
- Działania systemowe
- Działania techniczne (Czy pomieszczenia są klimatyzowane/wentylowane mechanicznie? Czy regularnie wymieniane są filtry w instalacji klimatyzacyjnej?)
- Działania organizacyjne (oznakowanie obszaru pracy, plan/instrukcja postępowania awaryjnego, określone zasady dezynfekcji, sterylizacji, szczepienia ochronne, kartoteka badań profilaktycznych, okresowy instruktaż dla pracowników, plan higieny)
- Środki ochrony indywidualnej (odzież robocza, obuwie robocze, rękawice, ochrona oczu, maski ochronne z wkładem filtrującym).
W każdym przedsiębiorstwie szczegółowa lista kontrolna bhp będzie wyglądać inaczej, choć oczywiście da się wyróżnić składowe wspólne dla większości przypadków.
Cyfrowe listy kontrolne bhp – wsparcie oprogramowania
Digitalizacja procesu tworzenia i wypełniania list kontrolnych bhp niesie za sobą wymierne korzyści. Dzięki rozwiązaniom takim jak PlanRadar można znacząco uprościć realizację zadań związanych z audytem bhp, dokonując wpisów bezpośrednio na miejscu inspekcji – z wykorzystaniem aplikacji mobilnej na smartfony i tablety. Wystarczy skorzystać z funkcjonalności gotowych szablonów raportów, przesłać istniejące formularze PDF lub użyć kreatora, by opracować cyfrowy wzór listy kontrolnej bhp, która będzie odpowiadać na konkretne potrzeby. Zaoszczędź czas marnotrawiony na odręczne uzupełnianie papierowych list kontrolnych bhp i tradycyjne archiwizowanie stosów dokumentów. Dużo wygodniej jest przechowywać je na koncie PlanRadar, skąd w razie potrzeby da się je łatwo eksportować i przesyłać zainteresowanym osobom.
Jeśli dotyczą cię bezpośrednio lub po prostu interesują zagadnienia związane z listą kontrolną bhp i wsparciem oprogramowania w zakresie jej tworzenia, wypróbuj PlanRadar za darmo przez 30 dni lub napisz do nas, by zadać pytania na temat platformy.
