Statystyki dotyczące bezpieczeństwa pracy w budownictwie – nie tylko w Polsce, lecz także w całej Europie – od lat pokazują, że to jedna z branż o najwyższym wskaźniku wypadkowości. Wynika to z mnogości zagrożeń i specyfiki pracy: głównie fizycznej, wykonywanej w zmiennych warunkach pogodowych, często pod presją czasu i/lub na wysokości. Do incydentów dochodzi najczęściej w małych przedsiębiorstwach, wśród osób o niewielkim stażu pracy i najniższych kwalifikacjach zawodowych. A skutki? W roku 2021 ogółem 4108 osób zostało poszkodowanych w wypadkach przy pracy w budownictwie, z czego 53 przypadki stanowiły zdarzenia śmiertelne1 .
Dlaczego tak wiele wypadków zdarza się na budowach? Jakie czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe bywają zwykle przyczyną urazów, chorób czy złego samopoczucia pracowników? Jakie aspekty zewnętrzne i wewnętrzne mogą wpłynąć na bezpieczeństwo i higienę pracy podczas wykonywania robót budowlanych? W jaki sposób oceniać ryzyko i unikać zagrożeń, wykorzystując między innymi zdobycze cyfrowej rewolucji?
Jakie są najczęstsze przyczyny wypadków
Według danych GUS przyczyną ponad 60% wypadków jest nieprawidłowe zachowanie się pracowników. Na kolejnych pozycjach plasują się: niewłaściwy stan czynnika technicznego oraz zła organizacja pracy. Jeśli chodzi o polskie inwestycje, wśród powodów zdarzeń związanych z bezpieczeństwem pracy w budownictwie, od wielu lat dominuje zderzenie z nieruchomym obiektem lub uderzenie w taki obiekt – czyli m.in. upadki z wysokości. Odnotowuje się też sporo przypadków utraty kontroli nad środkami transportu lub obsługiwanym sprzętem. Wiele spośród nich nie miałoby miejsca, gdyby przestrzegano zasad bhp na budowie.
Dlaczego tak wiele wypadków zdarza się właśnie w budownictwie
Branża budowlana to jeden z głównych sektorów polskiej gospodarki. Duża liczba zatrudnionych oraz charakter pracy wiążą się z możliwością wystąpienia sporej liczby niebezpiecznych dla zdrowia i życia zdarzeń. Wpływ na funkcjonowanie każdej budowy – a co za tym idzie: na zdrowie oraz bezpieczeństwo i higienę pracy podczas wykonywania robót budowlanych – mają zarówno aspekty zewnętrzne, jak i wewnętrzne.
Aspekty zewnętrzne
Po pierwsze: warto zwrócić uwagę na presję szybkiego wykonania prac. Umowy budowlane zawierają harmonogramy, a przekraczanie zapisanych w nich terminów wiąże się zwykle z dotkliwymi karami dla wykonawcy. Dlatego nacisk na tempo robót bywa naprawdę spory i może prowadzić do zwiększenia poziomu zagrożeń dla bezpieczeństwa pracy w budownictwie.
Po drugie: należy uwzględnić ewentualne problemy w sferze zarządzania i koordynacji prac związane z koniecznością współdziałania wielu podmiotów. Bywa niestety, że niesumienni podwykonawcy nie zawsze uwzględniają interesy innych i/lub nadrzędne dobro całego projektu, co skutkować może zagrożeniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych.
Po trzecie: istnieją też kwestie, na które w ogóle nie mamy wpływu – jak np. zmienne warunki atmosferyczne. To, że większość prac na planu budowy przebiega pod gołym niebem, siłą rzeczy nierozerwalnie uzależnia kwestie bezpieczeństwa pracy w budownictwie od kaprysów pogody.
Po czwarte zaś: nie powinno się nadmiernie ufać schematom. Ocenę ryzyka zawodowego dobrze jest uaktualniać dla każdej nowej inwestycji. Choć bowiem niektóre aspekty ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy w budownictwie pozostają niezmienne, część wymaga dostosowania do warunków konkretnego projektu – wprowadzenia nowych parametrów oraz zrewidowania wniosków z wcześniejszych ocen.
Aspekty wewnętrzne
Pośród okoliczności mających wpływ na bezpieczeństwo pracy w budownictwie, których źródło stanowi sama organizacja – generalny wykonawca czy inwestor – wypada wspomnieć o niskim poziomie wiedzy z zakresu bhp wśród pracowników i pracodawców, a także dążeniu do zminimalizowania kosztów budowy przez źle pojęte oszczędności (np. z tytułu środków ochrony indywidualnej i zbiorowej lub urządzeń i maszyn mogących zapewnić wyższy poziom bezpieczeństwa). W skrajnych przypadkach zdarza się nawet, że obowiązkowa ocena ryzyka zawodowego w praktyce w ogóle nie jest wykonywana lub realizuje się ją niewłaściwie – i nie informuje o tym pracowników.
Co decyduje o bezpieczeństwie pracy w budownictwie
W środowisku pracy na budowie mogą pojawić się różne rodzaje zagrożeń. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas wykonywania robót budowlanych wymagają zatem zwrócenia uwagi na wiele czynników. Podzielono je na trzy grupy – w zależności od skutków, jakie mogą wywołać.
Czynniki niebezpieczne
To takie uwarunkowania, których oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu lub innego istotnego i natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź nawet do jego śmierci. Są to przede wszystkim:
- czynniki mechaniczne (np. ruchome części maszyn oraz narzędzia; poruszające się środki transportu; ostre, wystające elementy; spadające przedmioty i inne czynniki wpływające na bezpieczeństwo pracy w budownictwie),
- prąd elektryczny,
- wybuch urządzeń i instalacji ciśnieniowych.
Czynniki szkodliwe
Mogą wywoływać pogorszenie stanu zdrowia pracownika i prowadzić do różnego rodzaju schorzeń, takich jak np. zmiany zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa, pylica, astma oskrzelowa czy uszkodzenie słuchu. Do podstawowych czynników szkodliwych, które mogą rzutować na bezpieczeństwo pracy w budownictwie, należą:
- czynniki fizyczne (hałas, drgania mechaniczne, niska temperatura, wysoka wilgotność powietrza, nieprawidłowe oświetlenie),
- czynniki chemiczne (środki do impregnacji drewna, rozpuszczalniki, dymy asfaltów, pyły).
Czynniki uciążliwe
Zaliczamy do nich okoliczności, których oddziaływanie może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, nie prowadząc jednak do trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka. Mając na uwadze bezpieczeństwo pracy w budownictwie, najczęściej wymienia się tu czynniki takie jak:
- podnoszenie i przenoszenie ciężarów,
- wymuszona pozycja ciała,
- stres.
Ocena bezpieczeństwa pracy w budownictwie w 5 krokach
Co można zrobić, by uniknąć zagrożeń i zapewnić bezpieczeństwo i higienę pracy podczas wykonywania robót budowlanych? Warto zadbać o te kwestie na każdym etapie projektu budowlanego:
- Zidentyfikować zagrożenia.
- Określić, kto może być zagrożony i w jaki sposób.
- Ocenić i oszacować ryzyko w budownictwie
- Podsumować i zapisać spostrzeżenia.
- Dokonać przeglądu i aktualizacji oceny ryzyka.
Przydatność cyfrowych technologii
W skutecznej realizacji wszystkich tych zadań związanych z bezpieczeństwem pracy w budownictwie może pomóc oprogramowanie dla branży nieruchomości. Aplikacja PlanRadar pozwala bowiem na wygodne zbieranie szczegółowych danych bezpośrednio z planu budowy – wystarczy smartfon lub tablet. To bardzo przydatne w przypadku zgłaszania problemów dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa, rejestrowania związanych z tym informacji oraz przeprowadzania kompleksowych ocen bhp. Dzięki tak sprawnemu gromadzeniu danych platforma wspiera identyfikowanie zagrożeń i problemów, wskazuje miejsca, w których dokonano zmian, demonstruje wpływ tych zmian i umożliwia błyskawiczne raportowanie.
Taka kompleksowość danych i systematyczność ich gromadzenia nie tylko realnie poprawiają warunki zatrudnienia i zmniejszają ryzyko wypadków, lecz także przydają się podczas inspekcji bezpieczeństwa pracy w budownictwie. W dodatku problemy, jakie sygnalizowano i rozwiązywano w ramach jednego projektu, pozostają w dokumentacji programu, więc można je łatwo uwzględnić jako wymagania bhp dla następnej inwestycji, tak by nie powtarzać wcześniejszych błędów.
PlanRadar to doskonałe narzędzie do wypełniania cyfrowych ocen bezpieczeństwa i higieny pracy za pomocą prostych szablonów. Dostępne w programie wzory dokumentów można personalizować, zapisywać i dostosowywać do przyszłych projektów. A co najważniejsze: brak dostępu do internetu nie stanowi w tym przypadku przeszkody, bo może on być używany w trybie offline, automatycznie synchronizując informacje, gdy tylko urządzenie zostanie ponownie podłączone do sieci.
Chcesz zadbać o bezpieczeństwo pracy w budownictwie? Interesują cię kwestie związane ze wsparciem oprogramowania? Przetestuj z darmo platformę PlanRadar lub napisz do nas, jeśli masz jakieś pytania na temat platformy. Chętnie podzielimy się naszą wiedzą i doświadczeniem związanym z tworzeniem aplikacji dla branży budowlanej.
1.Wypadki przy pracy w 2021 r. – dane wstępne, GUS, Warszawa–Gdańsk 2022.
