W czerwcu 2022 r. PlanRadar przeprowadziło badanie dotyczące przyszłych trendów, priorytetów i strategii w architekturze, w opinii czołowych ekspertów branży z 12 państw. W niniejszym wpisie przedstawiamy kilka najważniejszych wniosków naszego badania.  

Konstrukcja budynków w dużym stopniu zależy od miejscowych uwarunkowań. Kwestie, takie jak lokalna dostępność materiałów, gusta, unikalne potrzeby i warunki klimatyczne od zawsze narzucały architektom ograniczenia.

W dobie globalizacji stosowane materiały budowlane i trendy związane z architekturą stają się coraz bardziej uniwersalne. I tak na przykład na ten moment w budownictwie stosuje się głównie stal i beton, choć jeszcze do niedawna dominowały miejscowe materiały, takie jak bambus, kamień, glina czy nawet lód. W związku z tym, architekci na całym świecie muszą mierzyć się z globalnymi wyzwaniami – w szczególności zmianą klimatu i rosnącymi temperaturami.

Mimo wszystko, nadal musimy brać pod uwagę różnice w podejściu w poszczególnych państwach. Wspomniane wcześniej zmiany klimatu nie oddziałują na różne regiony naszej planety w takim samym stopniu – co ma unikatowy, lokalny wpływ na architekturę. Architekci w Zatoce Perskiej muszą w swoich projektach pamiętać o ekstremalnych upałach, a ci z Europy Zachodniej nie mogą zapominać o gwałtownych powodziach.

Zrozumienie przyszłości architektury

Firma PlanRadar tworzy oprogramowanie na budowę i dlatego jest bezpośrednio zainteresowana globalnymi trendami w branży architektonicznej. Aby zrozumieć w jaki sposób architekci w państwach, w których prowadzimy naszą działalność, przystosowują się do zmian i opracowują swoje plany na przyszłość, postanowiliśmy przeprowadzić szczegółowe badanie. Zależało nam na tym, żeby dowiedzieć się jak eksperci widzą branżę architektoniczną w swoich krajach w nadchodzących dekadach.

Aby potwierdzić te informacje, zweryfikowaliśmy prognozy, przepisy i analizy dotyczące przyszłości architektury w 12 państwach. Korzystaliśmy z publicznie dostępnych danych od ekspertów, niezależnych instytutów, zrzeszeń profesjonalistów oraz instytucji rządowych. Zależało nam na zrozumieniu ich priorytetów, ambicji i strategii. Skupiliśmy się na następujących krajach: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Austria, Francja, Hiszpania, Czechy, Słowacja, Węgry, Włochy, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Polska.

Badanie wyłoniło kilka fascynujących trendów. W niniejszym wpisie przedstawiamy omówienie kluczowych ustaleń w kwestii tego, jak będzie wyglądać przyszłość architektury według ekspertów z poszczególnych państw. Osobom, które chciałyby bardziej zagłębić się w temat, polecamy lekturę naszych e-booków na temat przyszłości określonych rodzajów architektury:

• Domy przyszłości
• Biura przyszłości
• Pobierz dane  

Dlaczego musimy przyglądać się architekturze przez pryzmat globalnych trendów?

Czy wiesz że: – Włochy to jedyne państwo, w którym eksperci uważają pozbywanie się asfaltu za jeden z najważniejszych trendów urbanistyki przyszłości? – Hiszpania najchętniej sięga po innowacyjne projekty urbanistyczne, a Węgry są pod tym kątem najbardziej sceptyczne? – 2⁄3 państw uważa konopie za materiał budowlany o wielkim potencjale, podczas gdy jedynie Francja widzi przyszłość w lnie?

Porównując priorytety poszczególnych państw w nadchodzących latach możemy identyfikować trendy, które będą odczuwalne globalnie oraz takie, które będą miały charakter lokalny. Prowadząc badanie na międzynarodową skalę, zależy nam na:

• Identyfikacji globalnych trendów, strategii i priorytetów współdzielonych przez architektów z całego świata
• Identyfikacji unikatowych oraz idiosynkratycznych celów w niektórych państwach
• Zrozumieniu różnic między krajami i regionami
• Analizie przyczyn odmiennych wizji przyszłości architektury w różnych państwach
• Udostępnieniu informacji na temat działań poszczególnych państw oraz promowaniu dobrych praktyk

Uwagi na temat metodologii

Zespół PlanRadar przebadał 12 państw, na terenie których firma prowadzi swoją działalność – w Europie, w Ameryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Uzyskane wyniki mogą w dużym stopniu przedstawiać wizję eurocentryczną, co wynika z największej dostępności źródeł w tym rejonie. Dobraliśmy źródła w oparciu o następujące kryteria:

1. Wymogi prawne, raporty lub projekty rządowe albo sponsorowane przez rząd.
2. Raporty przygotowane przez Stowarzyszenie lub Izbę Architektów danego kraju (np. RIBA w Wielkiej Brytanii).
   1. Jeśli w danym państwie występuje stowarzyszenie/izba urbanistów, inżynierów budownictwa, projektantów, projektantów wnętrz lub producentów mebli, wykorzystano je jako źródła w stosownych kwestiach.
3. Artykuły opublikowane w dzienniku lub czasopismach publikowanych przez Stowarzyszenie lub Izbę Architektów (np. RIBA Journal w Wielkiej Brytanii).
   1. Jeśli inne organizacje zawodowe (jak wymieniono w punkcie 2a) publikują czasopisma lub dzienniki, stanowiły one dla nas akceptowalne źródła.
4. Stosowaliśmy najaktualniejsze wersje źródeł, opublikowane nie wcześniej niż w czerwcu 2020 r., żeby wykluczyć prognozy przygotowane przed wybuchem pandemii. Przepisy rządowe mogły zostać wprowadzone przed pandemią, ale musiały nadal być aktualne. Źródła musiały odnosić się do konkretnych państw, a nie globalnych trendów.

5. W sytuacji, gdy nie udało się znaleźć odpowiedzi w instytucjach branżowych lub ich publikacjach, zwracaliśmy się do rzetelnych źródeł innych podmiotów. W większości przypadków były to wywiady z najważniejszymi członkami miejscowych zrzeszeń lub izb architektów. Wyraźnie zaznaczyliśmy takie sytuacje w kompletnej bibliografii.

Dostęp do pełnych danych można uzyskać tutaj.

Najważniejsze ustalenia: przyszłość architektury na świecie

Jak przyszłość miejscowej architektury widzą wiodący eksperci z poszczególnych 12 państw? Analizując raporty, przepisy, prognozy i rekomendacje, zidentyfikowaliśmy kilka podobieństw i różnic

Główne trendy w globalnej architekturze

Jak wskazaliśmy wcześniej, przyszłość architektury kształtowana jest przez kilka praktycznie uniwersalnych trendów. Według naszych ustaleń następujące kwestie, priorytety i strategie będą dotyczyć architektów praktycznie w każdym zakątku globu:

1. Zrównoważony rozwój: Najważniejsze instytucje i eksperci z branży architektonicznej we wszystkich krajach ujętych w naszym badaniu chcą skupić się na zrównoważonym rozwoju. Prawie 2⁄5 globalnej emisji dwutlenku węgla ma związek z budynkami (a dokładnie ich wznoszeniem, wykorzystaniem i burzeniem). Dlatego też architekci z całego świata zdają sobie sprawę ze swojej roli, projektując bardziej ekologiczne obiekty.
2. Poziom zerowy netto: Pojęcie „poziomu zerowego netto” odnosi się do wznoszenia budynków neutralnych pod względem emisji dwutlenku węgla. Zidentyfikowaliśmy ten trend jako kluczowy w 10 z 12 państw. W budynku z poziomem zerowym netto wykorzystane materiały, proces budowy, obsługa i wycofanie z użytku nie powinny wiązać się z produkowaniem żadnych emisji. W przypadku, kiedy nie jest to możliwe, redukcja śladu węglowego odbywa się poprzez kompensację emisji dwutlenku węgla.
3. Komfort życia i projektowanie z myślą o człowieku: W 7 z 12 przebadanych państw istotną kwestią okazuje się komfort życia. Powoli staje się jasne, że budynki nie tylko mają być miejscem do pracy, spania czy spędzania czasu. Można projektować je w taki sposób, żeby poprawiały jakość życia, zdrowie oraz samopoczucie. Wspomniany pogląd funkcjonuje w teorii architektury już od dawna, ale fakt, że architekci w tak wielu państwach aktywnie dążą do jego realizacji napawa optymizmem.
4. Budynek jako element środowiska: Przez wiele lat budynki wznoszono praktycznie nie zważając na otoczenie. Budowano je z tych samych materiałów i w oparciu o te same projekty, niezależnie od lokalizacji. Na ten moment w połowie państw architekci zaczęli skupiać się na bardziej lokalnym podejściu do budowy, w którym bierze się pod uwagę otaczający krajobraz, naturalne oświetlenie, pogodę oraz inne czynniki.
5. Odporność na ekstremalne warunki pogodowe: Zmiany klimatyczne zaczynają być coraz bardziej odczuwalne, a 5 z 12 państw deklaruje chęć projektowania budynków o większej odporności. Warto zauważyć, że niektóre z krajów, które podkreślają wagę odporności, odczuły już skutki ekstremalnych warunków pogodowych.
6. Ponowne wykorzystanie i zmiana przeznaczenia budynków: Przez większość historii architektura skupiała się na wznoszeniu nowych obiektów. Jednak w związku ze zrównoważonym rozwojem, 6 na 12 państw deklaruje, że szukanie sposobów na ponowne wykorzystanie i zmianę przeznaczenia istniejących budynków będzie istotnym trendem w architekturze przyszłości.
7. Większe skupienie na lokalnym rozwoju obszarów miejskich: Aby zmniejszyć zapotrzebowanie na samochody, a także skrócić czas spędzony w komunikacji, lokalny rozwój obszarów miejskich priorytetyzuje takie rozplanowanie udogodnień (od spożywczaków przez placówki medyczne po przestrzenie co-workingowe), by można było dotrzeć do nich pieszo z domu. Architekci z 1⁄3 państw wskazują ten trend jako istotny – co wiąże się też z kwestiami komfortu życia i projektowania z myślą o człowieku.

Zrównoważony rozwój

Biorąc pod uwagę skutki zmian klimatycznych, nie ma co się dziwić, że wszystkie państwa uwzględnione w naszym badaniu uważają zrównoważony rozwój za kluczowy trend w przyszłości branży architektonicznej. Jeśli jednak dokładniej przeanalizujemy dane, zauważymy, że pod pojęciem „zrównoważonego rozwoju” kryją się różne strategie i interpretacje.

10 z 12 państw wskazało „poziom zerowy netto” jako cechę charakterystyczną budownictwa przyszłości. Zgodnie z tym poglądem, projektowanie budynków powinno odbywać się w taki sposób, by podczas budowy uwalniało się jak najmniej dwutlenku węgla. Ponadto, jeśli jednak dojdzie do emisji, powinno się je w jakiś sposób zrównoważyć. Przyglądając się członkom UE ujętym w naszym badaniu, warto zauważyć, że Unia zobowiązała się do realizacji ambitnych celów związanych z emisjami i to prawdopodobnie ta międzynarodowa inicjatywa kształtuje podejście w poszczególnych krajach. Co ciekawe, jedno z państw członkowskich UE, Węgry, nie przykłada do tej kwestii tak dużej wagi.

Tymczasem 5 z 12 krajów (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Francja i Włochy) uważa odporność na ekstremalne warunki pogodowe za kluczowy trend w architekturze nadchodzących dziesięcioleci. Można powiedzieć, że przyjmują one pragmatyczne podejście do kwestii zmieniającego się klimatu i nadają priorytet poszukiwaniu metod wznoszenia budynków w nowych realiach.

Jakie dobre praktyki pomagają osiągnąć cele związane ze zrównoważonym rozwojem?

Wszystkie państwa postrzegają zrównoważony rozwój za istotny trend, ale szukają różnych sposobów na jego realizację. Proponowane dobre praktyki dotyczą zarówno pojedynczych budynków, jak i szeroko pojętego środowiska miejskiego. W tym przypadku architektura spotyka się z urbanistyką, a wznoszenie budynków ekologicznych jest częścią strategii o szerszym zakresie.

I tak na przykład połowa państw biorących udział w badaniu spodziewa się, że odnawialne źródła energii będą nieodłącznym elementem architektury przyszłości. Takie podejście, niezależnie czy mówimy o panelach słonecznych, pompach ciepła ze źródłem gruntowym czy innych odnawialnych źródłach energii, może przyczynić się do redukcji emisji dwutlenku węgla związanej z zasilaniem budynku. Jednak kwestia innowacji w dziedzinie odnawialnych źródeł energii jest poza zakresem możliwości pojedynczych architektów. Zmiana musi mieć charakter strukturalny.

10 na 12 państw uważa priorytetyzację przyjazności dla ruchu pieszego na obszarach miejskich za jeden ze sposobów realizacji idei zrównoważonego rozwoju w architekturze. Więcej okazji do przemieszczania się „na nogach” (a także do jazdy na rowerze i korzystania z komunikacji publicznej) wiąże się z redukcją emisji wywołanych przez środki transportu. Co ciekawe, wygląda na to, że jedynie Polska i Stany Zjednoczone nie uważają przyjazności dla ruchu pieszego za dobrą praktykę zrównoważonej urbanistyki. W Stanach Zjednoczonych takie podejście może wynikać z kwestii praktycznych; większość miast kraju zaprojektowano pod kątem ruchu samochodowego. Biorąc pod uwagę aktualne rozplanowanie wielu miast, zagwarantowanie przyjazności dla ruchu pieszego może być po prostu nierealne.

W ujęciu globalnym, architekci angażują się też w wiele różnych praktyk, które mogą sprawić, że branża stanie się bardziej ekologiczna. 7 na 12 państw wymienia gospodarkę obiegową i stosowanie materiałów budowlanych wielokrotnego użytku, a 8 uważa, że oszczędzanie wody będzie powszechnym rozwiązaniem architektonicznym w przyszłości. 8 na 12 państw widzi zmniejszenie zużycia energii w budynkach jako skuteczny sposób na zrównoważony rozwój obszarów miejskich, a 7 uważa konserwację istniejących terenów i środowisk za kluczową strategię.

Pomijając globalne trendy, warto też zwrócić uwagę na strategie, które postrzegane są jako priorytet w zaledwie 1–2 państwach. Co może być zaskakujące, Polska i Węgry są jedynymi państwami, które formalnie uważają poprawę w kwestii stosowania ocieplenia za dobrą praktykę, jeśli chodzi o bardziej zrównoważoną urbanistykę przyszłości. Może to wynikać z faktu, że inne państwa, takie jak Wielka Brytania, zajmują się tym tematem już od ponad dwudziestu lat i nie uważają go za coś, co będzie istotne dopiero w przyszłości.

Tymczasem Stany Zjednoczone są jedynym krajem, który zachęca architektów do skupiania się w dużym stopniu na promowaniu zrównoważonego łańcucha dostaw. Zjednoczone Emiraty Arabskie to jedyne państwo, które uważa niskie/mniejsze budynki za sposób na bardziej zrównoważoną urbanistykę. To naprawdę interesująca zmiana podejścia, biorąc pod uwagę liczbę wieżowców (nawet bardzo wysokich), które powstawały na terenie tego kraju.

Materiały

W poprzednim pytaniu ustaliliśmy, że kilka państw zamierza stosować szeroką gamę „odnawialnych” biomateriałów budowlanych. Kolejne pytanie miało za zadanie ustalić, które z kluczowych materiałów wejdą według ekspertów do powszechnego użycia w nadchodzących latach.

8 na 12 państw uważa, że zarówno drewno, jak i konopie będą częściej stosowane w budownictwie przyszłości, 5 spodziewa się, że słoma oraz inne rodzaje traw wejdą do powszechnego użytku, a 3 prognozują, że dużą rolę odegra grzybnia. Wszystkie biomateriały są bardzo ekologiczne, ponieważ pochłaniają dwutlenek węgla w trakcie uprawy, a potem „przechowują” go przez całe dziesięciolecia w strukturze budynku. 

Można się spodziewać, że konopie będą najbardziej rozpowszechnionym materiałem, ponieważ aż 8 z 12 państw spodziewa się, że będą wykorzystywane częściej. Ten odnawialny materiał może być stosowany w formie swojego rodzaju betonu – oferując podobne właściwości strukturalne do tradycyjnych materiałów, przy niższej cenie i szybkim wzroście. Drewno, także klejone krzyżowo, również cieszy się powszechnym zainteresowaniem, ponieważ jest w stanie utrzymać duży ciężar, jednocześnie magazynując dwutlenek węgla.

Rośnie też zapotrzebowanie na materiały z recyklingu (w tym beton i cegły z recyklingu). Ponowne wykorzystanie tego typu materiałów wiąże się z unikaniem emisji związanych z wydobyciem i produkcją. Produkcja betonu stanowi przyczynę aż ok. 7% globalnych emisji CO2, dlatego też recykling materiałów budowlanych może znacznie zredukować tą ilość.

Choć większość państw wyraziło zainteresowanie nowymi materiałami, takimi jak drewno, materiały z recyklingu, słoma itp., kilka krajów postanowiło podążyć własną drogą.

Eksperci z Włoch przewidują na przykład, że architekci będą stosować bardzo szeroką gamę nowych materiałów w przyszłości, w tym m.in. grafen, ekologiczne farby fotokatalityczne, nylon z odzysku, materiały kompozytowe oraz beton z włókna węglowego. Tymczasem Wielka Brytania wydaje się być jedynym państwem, które interesuje się betonem biokompozytowym i budownictwem z ubijanej ziemi. Francja z kolei jako jedyna interesuje się przejrzystym, przezroczystym betonem.

Niektóre kraje dość konserwatywnie podchodzą do eksperymentowania z nowymi materiałami. I tak na przykład Węgry uważają drewno, także klejone krzyżowo, za „nowy” materiał, który będzie stosowany w nadchodzących latach, a Zjednoczone Emiraty Arabskie wyrażają zainteresowanie „inteligentnymi materiałami”.

Odporność

Odporność w budownictwie odnosi się do wytrzymałości na bodźce zewnętrzne. Nasze badania wykazały, że 5 na 12 krajów zwraca szczególną uwagę na odporność na ekstremalne warunki pogodowe. Są to Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Włochy.

Reakcja na ekstremalne warunki pogodowe jest, przynajmniej po części, związana z katastrofami naturalnymi występującymi w tym państwach. Stany Zjednoczone musiały borykać się z licznymi powodziami, huraganami i pożarami lasów w ciągu dwóch ostatnich dekad. W Europie Północnej, kraje takie jak Wielka Brytania czy Niemcy doświadczyły w ostatnich latach nagłych powodzi, a z kolei trzęsienia ziemi pozostają stałym zagrożeniem we Włoszech.

Zmiany klimatyczne dotkną wszystkich państw, dlatego fakt, że pozostałe kraje na ten moment najwyraźniej nie podchodzą poważnie do kwestii większej odporności budynków, może wywoływać niepokój. W Hiszpanii susza i pożary lasów są ciągłym zagrożeniem, z kolei Zjednoczone Emiraty Arabskie, które mają niską linię brzegową, zagrożone są rosnącym poziomem morza.

Modernizacja a wznoszenie nowych budynków

Populacja świata stale rośnie, dlatego nieustannie trzeba wznosić nowe budynki. Jednak im więcej budujemy, tym bardziej obciążamy naszą planetę. W rezultacie coraz więcej państw nadaje priorytet modernizacji, renowacji i zmianie przeznaczenia istniejących budynków. Siedem państw (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Niemcy, Austria, Francja, Hiszpania i Czechy) wskazało jakieś formy modernizacji i zmiany przeznaczenia budynków jako trend przyszłości.

Renowacja jest w istocie świetnym sposobem na zmniejszenie emisji dwutlenku węgla, ale nie jest popularna na całym świecie. Może to wynikać z uwarunkowań demograficznych, upodobań kulturowych oraz priorytetów branży budowlanej. Modernizacja i zmiana przeznaczenia wymagają innego zestawu umiejętności niż wznoszenie nowych obiektów.

Od podejścia lokalnego do globalnego

Architekci zawsze musieli rozumieć zarówno uniwersalne zasady projektowania i inżynierii, jak i lokalne warunki środowiskowe oraz dostępne zasoby. Po przeanalizowaniu prognoz ekspertów branży architektonicznej z 12 państw, możemy zauważyć, że potrzeba równowagi między aspektem lokalnym i globalnym nadal jest bardzo istotna, a miejscowe siły wywierają coraz większą presję, ze względu na zmiany klimatyczne.

Badanie wykazało, że kilka trendów i tematów jest na świeczniku branży architektonicznej na całym świecie, ze szczególnym uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju. Z drugiej strony trendy globalne nie zawsze odpowiadają potrzebom indywidualnych państw, a różne kraje mogą zupełnie inaczej podchodzić do rozwiązywania tych samych kwestii.

Osoby zainteresowane dalszą lekturą mogą pobrać wyniki badań z poszczególnych państw w tym miejscu. Przygotowaliśmy też podsumowanie wniosków, skupiające się na trendach związanych z określonymi rodzajami architektury. Pobierz e-booki na temat przyszłości biur i przyszłości budownictwa mieszkalnego, by dowiedzieć się więcej.

• Architektura
• Budownictwo
• Nieruchomości
• Trendy i innowacje