Wolelibyśmy oczywiście, żeby ich w ogóle nie było, ale samo zaklinanie rzeczywistości nie wystarczy. Dane Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego (GUNB) odnotowują twarde fakty: w latach 1995–2020 w Polsce miało miejsce 8441 katastrof budowlanych, z czego 272 wydarzyły się w samym tylko 2020 roku1. Najczęściej nie niosą one za sobą ofiar, ale bywają i tak tragiczne w skutkach, jak zawalenie się hali Międzynarodowych Targów Katowickich w 2006 roku, kiedy to zginęło 65 osób, a prawie 150 zostało rannych. Jak definiujemy pojęcie katastrofy budowlanej? Jakie mogą być jej przyczyny i rodzaje? I najważniejsza kwestia: w jaki sposób możemy zapobiegać ryzyku ich wystąpienia?
Czym jest katastrofa budowlana
Termin „katastrofa budowlana” definiuje art. 73 prawa budowlanego2. Zgodnie z jego treścią jest to niezamierzone, gwałtowne zniszczenie obiektu budowlanego lub jego części, a także konstrukcyjnych elementów rusztowań, elementów urządzeń formujących, ścianek szczelnych i obudowy wykopów. Punkt 2 tego samego artykułu wyjaśnia też, co katastrofą budowlaną nie jest, a mianowicie: uszkodzenie elementu wbudowanego w obiekt budowlany, nadającego się do naprawy lub wymiany; uszkodzenie lub zniszczenie urządzeń budowlanych związanych z budynkami; awaria instalacji. Katastrofa budowlana w ujęciu ustawy ma zatem zakres węższy niż funkcjonujący w obiegowej opinii i wyklucza zdarzenia, których skutki nie mogą być usunięte w postępowaniu określonym w przepisach prawa budowlanego.
Katastrofy budowlane – przyczyny i rodzaje
Powodów wystąpienia katastrof budowlanych może być bardzo wiele. Przykładowo w Polsce w 2020 roku w 83% były to zdarzenia losowe, w ponad 11% – błędy podczas utrzymania obiektu budowlanego, w prawie 5% – błędy podczas budowy lub wykonywania innych robót budowlanych, a w 0,4% – błędy podczas opracowywania dokumentacji budowlanej3. Wśród najczęściej występujących przyczyn da się wyróżnić kilka podstawowych grup, takich jak: błędy przy projektowaniu, błędy na etapie wykonawczym, nieodpowiednie warunki eksploatacji, a także przypadki losowe. I o ile na ostatni z wymienionych mamy znikomy wpływ, o tyle na wszystkie pozostałe możemy w mniejszym lub większym stopniu starać się pozytywnie oddziaływać.
Katastrofy budowlane na skutek błędów przy projektowaniu
Mogą one wynikać z niewłaściwie przyjętego modelu pracy konstrukcji, niedostatecznej nośności lub rysoodporności. Przyczyną tej grupy katastrof budowlanych bywają też wadliwie zaprojektowane połączenia albo wentylacja i izolacja cieplno-wilgotnościowa powodująca korozję. Nieprawidłowe wykonanie projektu adaptacji bądź niepełne uwzględnienie strat sprężenia to kolejne aspekty, które stwarzają realne zagrożenie na budowie.
Katastrofy budowlane na skutek błędów na etapie wykonawczym
Z kolei błędy podczas wykonawstwa mogą stanowić konsekwencję realizacji niezgodnej z dokumentacją techniczną, złej jakości zastosowanych materiałów i prefabrykatów, a także nieodpowiednich warunków ich transportu czy składowania. Niebagatelne znaczenie dla zwiększenia ryzyka zaistnienia katastrof budowlanych w tej fazie projektu mają również niewłaściwa technologia wykonania i ogólnie zła jakość realizacji robót.
Katastrofy budowlane z powodu nieodpowiednich warunków eksploatacji
Nie tylko projektowanie i faza wykonawcza to etapy kluczowe dla bezpieczeństwa wznoszonego obiektu. Istotną rolę odgrywają tu również nieodpowiednie warunki eksploatacji, w tym chociażby zbyt duże obciążenie, przeróbki niezgodne z zasadami budowlanymi oraz wadliwe utrzymanie, konserwacja czy remont danego budynku. Troska o minimalizowanie zagrożenia katastrofą budowlaną dotyczy zatem wszystkich stadiów cyklu życia nieruchomości.
Katastrofy budowlane w wyniku przypadków losowych
Ostatni z wymienionych to niestety aspekt, na który mamy najmniejszy wpływ, choć oczywiście da się przewidzieć niektóre potencjalne zagrożenia, takie jak choćby huragany, powodzie czy zdarzenia związane z działaniami człowieka (wybuchy gazu, pożary, wypadki komunikacyjne). Przyczynami katastrof budowlanych bywają też wstrząsy sejsmiczne, usuwiska oraz tąpnięcia. Siły natury trudno okiełznać, ale w zależności od charakterystyki rejonu geograficznego warto założyć, że możliwe jest wystąpienie pewnych zjawisk pogodowych, i uwzględnić je, projektując, wznosząc i użytkując każdy obiekt budowlany.
Co zrobić w przypadku katastrofy budowlanej
Właściwy sposób postępowania określa art. 75 prawa budowlanego. Jeśli ma miejsce katastrofa budowlana – niezależnie od tego, czy zaistnieje ona we wznoszonym, rozbieranym lub użytkowanym obiekcie – kierownik budowy (albo robót), właściciel, zarządca bądź użytkownik są zobowiązani do natychmiastowych działań. Po pierwsze: do zorganizowania doraźnej pomocy osobom poszkodowanym i podjęcia czynności zapobiegających rozszerzaniu się skutków zdarzenia. Po drugie: do zabezpieczenia miejsca katastrofy budowlanej przed zmianami, które mogłyby uniemożliwić prowadzenie postępowania wyjaśniającego w sprawie jej przyczyn. Po trzecie zaś: do niezwłocznego zawiadomienia o zdarzeniu organu nadzoru budowlanego, prokuratora i policji, inwestora, inspektora nadzoru inwestorskiego i projektanta obiektu budowlanego oraz innych organów lub jednostek organizacyjnych wskazanych w szczególnych przepisach.
Zapobieganie katastrofom budowlanym – wsparcie oprogramowania
W wielu aspektach przeciwdziałania katastrofom budowlanym pomocne może okazać się wykorzystanie rozlicznych funkcjonalności oprogramowania PlanRadar, takich jak przykładowo: plany 2D i modele BIM, zarządzanie dokumentacją i budową oraz zarządzanie nieruchomościami.
Jak oprogramowanie zapobiega błędom przy projektowaniu
Błędów przy projektowaniu łatwo uniknąć, używając schematów zgromadzonych na jednej platformie oraz wygodnie zarządzając planami 2D i modelami BIM z poziomu urządzeń mobilnych. Bogate w dane nowoczesne rozwiązania do wizualizacji oraz wspólna praca wszystkich członków zespołu na aktualizowanych na bieżąco wersjach planów minimalizuje bowiem ryzyko pomyłek i tym samym redukuje zagrożenie wystąpienia katastrofy budowlanej.
Jak oprogramowanie zapobiega błędom wykonawczym
Również na etapie wykonawczym zapobieganiu błędom sprzyja stosowanie nowoczesnych technologii typu PlanRadar. Program ten usprawnia bowiem komunikację na budowie, oddając do dyspozycji użytkowników wbudowany czat i powiadomienia push, które zapewniają skuteczny przepływ informacji między osobami pracującymi w biurze i na placu, a nawet między zewnętrznymi dostawcami. W trosce o wysoką jakość budowy, która znacząco obniży ryzyko wystąpienia katastrofy budowlanej, oprogramowanie gwarantuje standaryzację procesów kontroli oraz spójność danych. Możliwe jest to dzięki przeprowadzaniu inspekcji z wykorzystaniem cyfrowych list kontrolnych oraz efektywnemu monitorowaniu wszelkich usterek.
Jak oprogramowanie zapobiega błędom eksploatacyjnym
Wreszcie na etapie eksploatacji budynku platforma taka jak PlanRadar umożliwia sprawne monitorowanie renowacji, planowanie prac konserwacyjnych i niezbędnych napraw – co minimalizuje ryzyko zaistnienia katastrofy budowlanej z powodu potencjalnych zaniedbań w tym zakresie. Dowolne dane są bezpiecznie przechowywane w chmurze, aktualne i dostępne dla zainteresowanych stron. Ułatwia to znacząco zachowanie zgodności z przepisami bezpieczeństwa pożarowego i BHP, tak istotnymi w przypadku wszelkich zagrożeń.
Jesteś ciekaw, jak nowoczesne rozwiązania cyfrowe przyczyniają się do zminimalizowania ryzyka wystąpienia katastrof budowlanych? Przetestuj platformę PlanRadar za darmo, klikając przycisk umieszczony poniżej. Jeśli masz jakiekolwiek pytania związane z funkcjonalnościami oprogramowania, napisz do nas – z przyjemnością podzielimy się naszą wiedzą i doświadczeniem.
1. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, Katastrofy budowlane w 2020 roku, Warszawa 2021.
2. Dz.U.2020.1333 t.j. – Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane.
3. Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, op. cit.
